طبقاتی شدن مرگ، از قبر‌های رایگان تا قبر‌های فوق لاکچری در بهشت زهرا

بنا بر مصوبه شورای شهر تهران، قیمت قبر رزروی در بهشت زهرا (س) برای خانواده‌هایی که دارای متوفی هستند از ۳ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۲ به ۱۵ میلیون تومان در سال ۱۴۰۳ رسید. این خبر در شرایطی مطرح شد که بخش دوم این مصوبه چندان دیده نشد.

همانطور که اشاره شده، قیمت مصوبه شورای شهر تهران به قبر رزروی مرتبط است، اما طبقه اول قبور برای دفن اموات رایگان خواهد بود. برخی از شهروندان تهرانی معتقدند بهشت زهرا با وسعت بالا و جمعیتی که در خاک خود جای داده، بی شباهت به یک شهر مجزا از تهران نیست.

بهشت زهرا ابتدا ۳۱۴ هکتار وسعت داشت که در سال ۱۳۷۶ بخش شمالی به مساحت ۱۱۰ هکتار و در سال ۱۳۸۷ بخش شرقی به مساحت ۱۶۰ هکتار خریداری و به آن اضافه شد و تاکنون بیش از ۱٬۶۹۸٬۰۰۰ نفر در بهشت زهرا دفن شده‌اند. شاید به همین دلیل هم باشد که گاهی بازدید از این شهر رفتگان تا حدی بالا می‌رود که شبانه روزی می‌شود.

پیش خرید قبور یا راضی شدن به قبر مجانی؟!
بر اساس آخرین اطلاعاتی که از سوی شورای شهر تهران مطرح شده، قبر برای دفن روز رایگان است، اما فردی که می‌خواهد قبر را پیش خرید کند باید هزینه‌های آن را بپردازد. برای پیش خرید قبور از سایت سازمان بهشت زهرا، مسیر سختی در پیش نیست. با ورود به سامانه بهشت زهرا می‌توان سه نوع قبر یک طبقه، دو طبقه و سه طبقه را خریداری کرد، هر چند باید در ثبت اطلاعات شخصی نهایت دقت انجام شود. خرید قبر به شکل حضوری با مراجعه مستقیم به بخش اداری بهشت زهرا نیز امکان پذیر است.
مهدی چمران، رییس شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه قیمت قبر رایگان است، گفت: «فضاسازی‌هایی شکل گرفته، اما به رایگان بودن قیمت قبر اشاره نشده است، کسی که می‌خواهد پیش خرید کُند باید رقم دو طبقه دیگر را بپردازد با این اقدام جدید تعداد قبور بیشتری قابل استفاده خواهد بود. ممکن است تا ۲۰ سال کسی که قبر را رزرو کرده دفن نشود و اینگونه بهشت زهرا (س) جا دارد، اما در واقع ندارد. با این اقدام جدید تعداد قبور بیشتری قابل استفاده خواهد بود و با این سیاست می‌توان از پر شدن ظرفیت جلوگیری کرد.»
با توجه به سخنان چمران، در حالی که ظرفیت بهشت زهرا به عنوان بزرگترین آرامستان کشور رو به اتمام است؛ لزوم چاره اندیشی مدیریت شهری برای خانه ابدی شهروندان تهرانی بیش از پیش مورد توجه بوده و موضوع احداث آرامستان‌های جدید و مکان‌یابی آن‌ها مورد توجه قرار گرفته است و تاکنون چندین بار از مکان‌هایی، چون نزدیکی کوه «بی بی شهربانو» نام برده شده است؛ اما هنوز مکان نهایی احداث آرامستان تهران در سال ۱۴۰۳ اعلام نشده است.
اخیرا حواد تاجیک مدیرعامل بهشت زهرا (س) در مصاحبه‌ای تأکید کرده است: «آرامستان بهشت زهرا حداکثر تا آخر سال ۱۴۰۳ قابلیت دفن دارد البته عده‌ای از قبل قبر خریداری کرده اند و از ۱۸۰ ورودی متوفی روزانه، ۵۰ نفر در قطعات جدید دفن می‌شوند.»
با وجود این که بخشی از سخنان مهدی چمران که مرتبط با قبر‌های رایگان است، برای افرادی که تمکن مالی بالایی ندارند و باید در بهشت زهرای تهران مراسم خاکسپاری برگزار کنند، تا حدودی دلگرم کننده است، اما مسئله این است که بین قبر‌های پیش خرید، قبر‌های لاکچری و قبر‌های رایگان تفاوت‌های کمی و کیفی زیادی وجود دارد.
مهدی اقراریان، عضو شورای شهر تهران با انتقاد از چهاربرابر شدن قیمت برخی قبور در بهشت زهرای تهران و تحلیل تبعات اجتماعی این مسئله گفت که به‌نظر می‌رسد افزایش نزدیک ۳۰۰ درصدی نرخ رزرو طبقه‌های دوم و سوم قبر‌های روزدفن بهشت زهرا (س)، ناشی از نگاه درآمدزایی موجود در شهرداری تهران است.
در کنار این که برخی افراد متمکن‌تر قبر‌های لاکچری می‌خرند یا به دنبال پیش خرید قبر هستند، برخی از خانواده‌های متوسط نیز با این نیت که پس از مرگ به فرزندان یا بازماندگان خود، هزینه تدفین را تحمیل نکنند، اقدام به پیش خرید قبر می‌کنند. اما این پیش خرید‌ها با هر نیتی که باشد با نرخ جدید بهشت زهرا تا ۱۵ میلیون تومان هزینه بر می‌دارد.

چه می‌شود که یک قبر لاکچری می‌شود؟
اگرچه برخی مسئولان تاکید دارند که قیمت قبر‌ها به ویژه در تهران نجومی نیست، اما بازار‌های غیررسمی برای معامله قبر‌ها در قطعات قدیمی چیز دیگری می‌گویند. این بازار‌های غیررسمی گاهی در فضای مجازی و گاه به شیوه سنتی تبلیغات و بازاریابی دهان به دهان شکل می‌گیرد، برای مثال فردی که یک قطعه قبر با قیمت نجومی می‌شناسند به فرد دیگری اطلاع می‌دهد و این زنجیره تا جایی پیش می‌رود که یک خریدار واقعی پیدا می‌شود.
عمده مقبره‌های گران قیمت یا به اصطلاح لاکچری در قطعه‌های قدیمی قرار دارند. همچنین قطعه‌هایی که به اصطلاح آبادتر، پر درخت‌تر یا دنج‌تر هستند یا به لحاظ دسترسی محلی وضعیت بهتری دارند، گرانقیمت‌تر خواهند بود. حتی برخی شنیده‌های تایید نشده حکایت از آن دارند که گاهی دلالان بهشت زهرا نزدیک بودن قبر به قطعه هنرمندان یا مجاورت قبر افراد سرشناس و حتی نزدیکی به درب‌های اصلی و مترو را به عنوان گزینه افزایش قیمت مطرح می‌کنند.
قیمت قبر‌های لاکچری نه در حد چند صد میلیون که در بسیاری از موارد میلیاردی است. درواقع برخی حاضرند بابت مواردی که اشاره شد، چند میلیارد هزینه کنند تا قبر دلخواه خود یا عزیزانشان را بخرند.همچنین طی سال‌های اخیر برخی دلال‌ها به دنبال خانواده‌های افرادی می‌گردند که در قبور قدیمی خاک شده اند. قبوری که بیش از ۳ دهه از عمرشان می‌گذرد و بر اساس فتوای مراجع عظام، می‌توانند دو طبقه شوند و افراد جدیدی را در آن‌ها خاک کرد که لزوما نسبتی با فرد قبلی ندارند.
در سایت آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به استفتا درباره دفن اموات در قبور ۳۰ ساله اینگونه نقل شده است: «در یک گورستان که صد سال از دفن اموات در آن می‌گذرد آیا می‌توان دوباره مرده‌ها را در آن دفن کرد؟» پاسخ: مانعی ندارد. در صورتی که آثار اموات از بین رفته باشد.» قیمت این قبر‌های قدیمی به خاطر شرایط خاص ظاهری و دنج بودنشان اغلب در همان نرخ‌های میلیاردی قرار می‌گیرد.
اما اگر فکر می‌کنید برای لاکچری شدن یک قبر، فقط قطعه آن مهم است، سخت در اشتباهید، مسائلی مثل سنگ قبر، شعر یا متن روی سنگ و حتی رنگ سنگ قبر نیز می‌تواند در قیمت نهایی دفن یک نفر موثر باشد. این روز‌ها سنگ تراش‌های حوالی بهشت زهرا اغلب، صفحات اینستاگرامی دارند و با قیمت‌هایی که گاه باعث سوت کشیدن مغز می‌شوند، به فروش سنگ‌های مختلف می‌پردازند.
از سنگ قبر‌هایی که به محض ریخته شدن آب، خشک می‌شوند تا سنگ قبر‌هایی از سنگ‌های کمیاب، در بساط سنگ تراش‌های بهشت زهرا پیدا می‌شود. کاشت گیاهان لاکچری، قرار دادن چراغ‌های خاص و سایبان از دیگر نکاتی است که می‌تواند در قیمت نهایی قبور اثرگذار باشد./فرارو